Winston Churchillplein Gent

Het te vervangen gebouw, naar ontwerp van Jules Trenteseau, maakt deel uit van de site Groene Briel en is exemplarisch voor het naoorlogse modernisme. Het omgaan met dit erfgoed uit het laat-modernisme blijft een gevoelige opgave. Het daagt ons uit om op dezelfde plek met de idealen en ambities van weleer, maar ook met de nodige kritische reflecties, een gebouw te realiseren dat meer zal beantwoorden aan de huidige en toekomstige eisen van het wonen dan het bestaande gebouw. Zonder blind te willen zijn voor de kwaliteiten en gebreken van dit gebouw, sluimert er een grote intrinsieke kwaliteit in de ongebouwde ruimte van het volledige plan. Ons denken stoelt dan ook op de vaststelling dat er ook voldoende aandacht dient geschonken te worden aan een zorgvuldige compositie van de omliggende open ruimte en het groen, dat nog uitdrukking kan geven aan de tijdsgeest waarin Trenteseau werkte.

Het positieve, na-oorlogse vooruitgangsdenken waarbij groene open ruimte, lucht, licht en een goede oriëntatie gezien worden als essentiële bouwstenen voor het collectief en toch stedelijk wonen, wordt nog steeds als een onmiskenbare kwaliteit van deze site gelezen. Weliswaar zijn we ons ook bewust van de gekende problemen van deze moderniteit zoals de typologie van de appartementen die niet meer actueel is, beperkte verdiepingshoogten, het gebrek aan een goede definitie van publieke en private ruimte en de lamentabele bouwtechnische en -fysische toestand van de gebouwen. De morfologie van het huidige woonblok sluit eerder aan bij een ‘conservatief modernisme’ dat als een dogmatische woonmachine contextloos werd ingepland. Door te kiezen voor vervangingsbouw geeft dit de opportuniteit om deze opvatting te wijzigen in een eerder ‘progressief modernisme’ dat steeds uitgaat van de betekenis van de plek in relatie met de gebruiker om zo te streven naar sociale duurzaamheid. De toekomstige bewoners centraal stellen is voor ons een evidentie en vormt voor ons het belangrijkste uitgangspunt van het voorstel. 

Ons ontwerpvoorstel realiseert 63 woonentiteiten binnen de juiste verhouding van aantal types zoals opgegeven in het bestek. Dit betekent dus 3 extra woonentiteiten dan wordt gevraagd. Het bouwvolume kadert binnen de gestelde stedenbouwkundige randvoorwaarden (gabarit) en bestaande footprint van het gebouw. Enkel de terrassen en/ of wintertuinen zijn uitkragend.

De structuur van het gebouw is een hedendaagse interpretatie van het principe Maison Domino van Le Corbusier en bestaat uit kolommen en vloerplaten als flexible casco. Hierdoor wordt de planindeling uiterst functioneel. De ruimte onder de pilotis wordt opgevat als één collectieve overdekte inkomzone, onderverdeeld in 3 afgesloten transparante inkomruimten. Deze ruimten hebben een overmaat als kwaliteit die ingezet wordt voor sociale ontmoeting, brievenbussen, fietsenbergingen en ruimte voor een elektrische rolstoel en/of kinderwagen. Aan de inkomruimtes wordt telkens op een half verdiept niveau een fietsenberging, het doorzicht op de begane grond blijft zo maximaal gevrijwaard. Tevens zal deze overmaat bijdragen aan de genereuze beleving van het binnenkomen. De transparante omkadering in veiligheidsglas refereert naar de architectuur van Mies Van der Rohe (cfr National Gallery in Berlijn).

Het gebouw splitst de Groene Briel op in twee duidelijk afleesbare buitenkamers. Het gebouw gaat uit van het modernistische concept van pilotis met het oog op het ‘doortrekken van het landschap’. Wij menen echter dat dit principe eerder ‘conceptueel’ is, zoals in vele modernistsiche voorbeelden uit het verleden werd toegepast, maar in de praktijk zelden tot kwalitatieve ruimten onder het gebouw heeft geleid. Dit is ook het geval bij het te vervangen gebouw van Jules Trenteseau. Om die reden wensen we de ruimte onder de pilotis bewust in te richten als kwalitatieve semi-publieke ruimte die de koppeling maakt tussen beide groene buitenkamers. Het nieuwe gebouw verhoudt zich als ‘bemiddelaar’ tussen deze ruimten. Dit principe wordt o.m. toegepast in de woonblokken op pilotis in de squadra’s in Brasilia naar ontwerp van Oscar Niemeyer en Luis Costa. Hier wordt de ruimte onder de gebouwen leesbaar ingericht als overdekte, genereuze inkomruimte van de woonvolumes. De transparantie blijft maximaal gegarandeerd maar het gebruik wordt duidelijk georganiseerd, vormgegeven en zorgvuldig gematerialiseerd. Dit principe wensen we ook in ons ontwerp te realiseren.