QVIT Klooster Antwerpen

Het QVIT gebied is een woonwijk net buiten het middeleeuwse centrum van Antwerpen, nabij de grens met Borgerhout. Het gebied wordt gescheiden van het centrum door een klassieke set van 19e eeuwse infrastructuur (het station, de dierentuin). De grootschalige stedelijke infrastructuur geeft de wijk een grote potentie, maar vormt momenteel een probleem door afwezigheid van openbare ruimtes en gebouwen van een kleinere schaal.

Het Dominicaanse klooster gelegen in deze wijk was een ommuurd, gesloten complex dat zich op de wereld richtte door afstand te nemen. De opdracht van de Open Oproep bestond er in om de ‘beslotenheid van een kloostertypologie’ te transformeren tot een toegankelijke, multifunctionele ontmoetingsplaats gericht op innovatie en de productie van kennis.

Het voorstel beschouwt het introverte karakter van het klooster als kwaliteit: het klooster vormt een oase binnen de chaos van de hedendaagse stad. Tegelijkertijd vormt de geïsoleerdheid van de site een ernstige belemmering voor het gewenste publieke karakter van het nieuwe buurthuis. Om die reden wordt het Dominicaanse klooster transparant te maken voor de stad, door het interieur letterlijk te tonen aan de buitenwereld. Via een stedelijke passage met nieuwe toegangen in de Ploegstraat en Provinciestraat, worden alle de functies van het buurthuis ontsloten. De kronkelende passage is een lichte structuur met glazen dak, als een systeem van kassen met een diversiteit aan planten, bloemen en fruit, en creëert een aangename en onverwacht exotische omgeving met zonlicht dat door het dak gefilterd wordt.

Een nieuw gezicht

Langs de Provinciestraat, wordt de zware, sombere gevel met onevenredige klokkentoren van de oude kerk verwijderd en vervangen door een nieuwe gevel in glas, als start of eindpunt van de passage. De kerk zal dienen als de multifunctionele hal en organiseert conferenties, seminaries, evenementen, concerten en tentoonstellingen. De nieuwe gevel laat toe een grotere overdekte openbare ruimte te voorzien voor de ingang die noodzakelijk zijn voor de functie.

De getransformeerde voorbouw vindt meer aansluiting met de aangrenzende huizen met betrekking tot ritme, maat en vorm. De transparantie legt letterlijk de toegankelijkheid en openheid van de nieuwe faciliteiten voor alle categorieën van gebruikers bloot. Het neo-gotische interieur van de kerk wordt zichtbaar op de straat, en maakt dat lichtstralen kunnen binnendringen in de kerk. Het licht wordt gebroken door een scherm van de vegetatie en is voorzien van een nieuwe - vibrerende, groene toon. Een variëteit aan planten die groeien in opgehangen potten zijn via een hijssysteem bevestigd aan de structuur van de serre in de voorgevel. De potten bevatten ook een led-verlichting die de gang en de kerk ’s avonds verlicht.

De nieuwe gevel van de voormalige kerk fungeert bovendien als bufferzone in de vorm van een serre die de thermische en akoestische condities van de kerkruimte kan reguleren. In de zomer worden de ruimten natuurlijk geventileerd door het open zetten van ramen terwijl het bladgroen het zonlicht tempert. In het koude seizoen zal de warmte van de serre de noodzaak aan conventionele verwarming verminderen.

Geheime tuin

Een verticale tuin van klimplanten leidt de bezoekers van het nieuwe wijkcentrum doorheen de passage. Halverwege bevindt zich de ontsloten binnentuin van het klooster. Het binnenhof is verdeeld in twee driehoekige helften: een verhard gedeelte voor multifunctioneel gebruik en een tuin, met vegetatie in het wild. De tuin behoudt zoveel mogelijk de bestaande vegetatie, die wordt doorgetrokken op het dak in een daktuin op het binnenhof. De kleine patio is een geheime tuin, een klassieke hortus conclusus met geneeskrachtige planten die doet denken aan de sfeer van het klooster.

In de Ploegstraat is het project zeer aanwezig. De metselwerkgevels bepalen samen met de gebouwen en de serres van de Zoo het karakter van de straat. Aan de oostelijke grens van het perceel, wordt een open poort voorzien. Vanaf deze poort is de nieuwe passage volledig zichtbaar tot 50 meter binnen het perceel. De gebouwen langs de Ploegstraat worden zacht gerestaureerd.

Het ontwerpvoorstel tracht zoveel mogelijk de architectuur van het voormalige Dominicaanse klooster te respecteren zonder een hypotheek te leggen op toekomstige transformaties. Het nieuwe buurthuis volgt een zeer eenvoudig schema, en zal zich zo makkelijk aanpassen aan verschillende toekomstscenario’s. De serre-passage zou uiteindelijk kunnen uitbreiden in de bestaande kassen van de dierentuin, ten oosten van het buurthuis. Door het ‘publiek’ maken van de interne passage zal dit de wisselwerking tussen buurt en buurhuis intensifiëren. De passanten kunnen het voormalige kloostercomplex opnieuw ontdekken en worden intuïtief aangetrokken om deel te nemen aan de diverse activiteiten van het buurthuis. Het gebruiksvriendelijke karakter van de site zal een nieuw publiek aantrekken.