Gravensteen Gent

De site heeft door haar historische en materiële gelaagdheid een veelheid aan betekenissen gekregen en draagt verscheidene waarden. In een snel veranderende samenleving, waarbij globalisering en schaalvergroting aan de orde van de dag zijn, werpt dit cultureel erfgoed zich op als een toetssteen en een baken, maar ook als een confronterende ‘spiegel’. Het is een spiegel waarvoor het Gravensteen zich bevond, bevindt en zal bevinden. Voor ons is de site daarom nog steeds onvoltooid, zoals ook het, in het Gravensteen geschreven verhaal van Chrétien de Troyes ‘ Perceval ou le Conte de Graal’. Een verhaal waaraan elke generatie verder aan mag én moet schrijven. Zo dus ook bij het Gravensteen.

De vraagstelling in de projectdefinitie van de wedstrijd verraadt een gezonde ambitie en vernieuwde toekomstvisie voor het Gravensteen van Gent. Ons ontwerpteam deelt een geloof in het detecteren, in kaart brengen én creatief activeren van de onderbenutte ruimten in het Gravensteen. Dit om de fysieke én mentale ontsluiting te optimaliseren. Nieuwe ontgonnen ruimte willen we graag verbinden met de bestaande plekken waardoor er nieuwe door- en inzichten zullen ontstaan. Verder bouwen aan en gebruiken van het Gravensteen betekent de onderkenning dat alles een reden van bestaan heeft en dat sporen uit het verleden de basis vormen voor hedendaagse ontwerpbeslissingen met empathie voor de erfgoedwaarden. Hierdoor kiezen we als ontwerpteam resoluut voor het ‘ontzetten’ van de bestaande ruimten binnen het Gravensteen. We opteren om alle bestaande ruimten bewust ‘leeg’ te laten zodanig dat ze maximaal kunnen ingezet worden in de cultuur-toeristische ontluiting. We zorgen dat de bestaande erfgoedruimten optimaal tot hun recht kunnen komen en scenografisch ontsloten worden. Hiervoor stellen we enkele nieuwe interventies voor.

We wensen van het opperhof een nieuwe genereuze publieke ruimte te maken voor de stad Gent. Zowel individuele bezoekers, groepen als toevallige passanten zijn hier welkom. Het plein wordt voorzien in nieuwe minerale materialen bestaande uit natuursteen. Ten zuiden van het plein voorzien we een nieuw zuidelijk bijgebouw, de ‘graal’, naar analogie van de overige bijgebouwen die zich doorheen de geschiedenis rond de donjon hebben gepositioneerd. Deze nieuwe constructie opgetrokken uit metaal met messingkleur, natuursteen en glas, is meer dan enkel een gebouw voor onthaalfunctie en shop. De gevel wordt ook ingezet als bank en het dak als balkon. Zo kan het opperhof een stedelijk theater worden met het publiek zittend rond en op de ‘graal’ en de donjon als decor.

Om het bestaande Gravensteen maximaal integraal toegankelijk te maken opteren we voor een nieuw verticaal volume, de ‘toren’ dewelk zich situeert thv de ‘historische’ zuidoostelijke ingang. Deze strategische locatie maakt het mogelijk om zowel de kelder van de donjon, de stallingen, de ridderzaal, de wapenzaal alsook het terras te ontsluiten via een lift en trap. De ‘toren’ wordt opgebouwd in beton en langs de buitenzijde gematerialiseerd in metalen structuur in messingkleur met natuurstenen shingles. Vanuit het zuidoostelijke platform vertrekt er ook een ‘brug’ die de verbinding maakt met de walmuur. In de huidige kelderruimte onder de Romaanse gaanderij en de vergaderruimte voegen we 3 nieuwe logistieke niveau’s toe voor technische ruimte, logistiek, sanitair en lockers. Tussen de donjon en de stallingen wordt een personeelsruimte voorzien en een nieuwe ondergrondse verbindingsgang met de stallingen.

Het terras van de donjon wordt op één niveau gebracht met centraal een verhoogd platform in de vorm van het wapenschild van de Graaf Arnulf I, de graaf die de eerste drastische verbouwingen heeft doorgevoerd in de 10e eeuw. Door het middenplatform te verhogen ontstaat er een 360° panorma over de stad Gent. Ook rolstoelgebruikers hebben van hieruit een onbelemmerd zicht.

De nieuwe interventies laten toe dat het Gravensteen ook, indien gewenst, na de reguliere openingsuren optimaal kan gebruikt worden voor overige activiteiten. Door het sanitair toch nog in de zone van de donjon te voorzien kan de ridderzaal en de wapenzaal onafhankelijk gebruikt worden voor bvb concerten, seminaries en/of feesten. We kiezen er wel voor om geen specifieke voorzieningen inzake horeca te voorzien aangezien dit een te grote belasting zou betekenen op de erfgoedwaarden van het Gravensteen.

Ons ontwerpvoorstel doet minimale ingrepen op het erfgoed. Het niveau van het huidige opperhof wordt geherdefineerd ifv optimale toegankelijkheid. De bestaande zuidoostelijke ingang wordt terug ontmanteld en vanhieruit wordt de nieuwe toren opgebouwd en ingepast. Het noordelijk bijgebouwd wordt bevestigd als ruïne. Hierdoor blijven de bestaande onder- en bovengrondse restanten maximaal aanwezig. Het volume wordt ontdaan van haar niet oorspronkelijke dak en bijkomend verstevigd door een metalen constructie die tevens dienst kan doen als ontsluitingsplatform van waaruit men de historische schouwmantel kan bewonderen. De vrijgekomen muren worden aan de bovenzijde beschermd dmv een sedum. De stallingen en de kelder van de donjon worden minimaal geconsolideerd, waar nodig geïnjecteerd en de wanden gereinigd.