IABR 2018+2020 - The Missing Link

“Om de klimaatdoelstellingen te halen, moeten we eerst en vooral ons gedrag veranderen. Want onze destructieve manier van leven gaat ten koste van onze planeet. We wonen ons huis, de aarde, uit. We moeten dus ruimte maken én ruimte delen. Maar hoe doen we dat? We weten dat het moet, maar waarom gaat het zo moeizaam? Wat is de MISSING LINK en hoe doorbreken we de huidige patstelling? Dit zijn vragen die iedereen aangaan, en het zijn bij uitstek ook ontwerpvragen." (uit: het curator statement)

Vanaf 2018 tot 2020 maakt RE-ST deel uit van de veertig Nederlandse en Belgische praktijken die deelnemen aan de IABR. Vanuit het Delta Atelier willen de deelnemers stappen zetten richting een ontwerppraktijk die de brug kan slaan van ontwerpend onderzoek naar implementatie, van agenderen naar bewijslast, van onderzoek naar werkelijk testen, en van plannen naar realisering. RE-ST zet hierbij de kennis van voorgaande onderzoeken ('De winst van het niet-bouwen') en lopende onderzoeken ('Zwerfruimte') in.

Enkele vragen die in deze onderzoeken gesteld worden, sluiten aan bij de analyse van de curatoren van de IABR: Hoe kan Vlaanderen ruimtelijk krimpen? Hoe kan Vlaanderen haar hudige én toekomstige ruimtelijke behoefte beantwoorden zonder bijkomende grondiname. Deze ambitie is vandaag de kern van het toekomstige ruimtelijk beleid in Vlaanderen. Hoe kunnen we 'plaats maken' in plaats van 'plaats vinden'. Het is de prioritaire taak van de architect om de gemeenschap bewust te maken van haar behoefte aan een adequeaat leefmilieu. Dit perspectief is de drijvende kracht achter ons ontwerpend vermogen bij het zoeken naar meerwaarde en oplossingen voor ruimtelijke vragen. Ruimte is het werkveld van de architecten waarmee zuinig – dient omgegaan te worden. Hiervoor is vaak een kritische attitude noodzakelijk die steeds opzoek gaat naar de reële vraag in de vraag van een project of onderzoek.

'The Missing Link' betekent vanuit deze visie vooral een gebrek aan instrumentarium in het beleid om hierop in te spelen. Momenteel bestaan er vanuit het beleid vooral (fiscale) maatregelen die het bouwen en 'zwerfbouwen' eerder stimuleren. Ondanks we in Vlaanderen een 'betonstop' (geen inname van open ruimte) tegen 2040 uitroepen, heeft de overheid nauwelijks wetgevend instrumentarium om dit in de praktijk om te zetten. De kans is daarom zeer reëel dat men in 2040 moet vaststellen dat er wederom vele goede intenties waren maar geen of weinig verandering op het veld.

RE-ST wil deze thema's verder onderzoeken en omzetten naar de ontwerppraktijk. Het in kaart brengen van onderbenutte ruimte is een eerste opgave. Dit doen we door het maken van 'overmaatkaarten'. Vanuit onze ontwerp- en onderwijspraktijk (UHasselt) werden reeds enkele overmaatkaarten gemaakt die een aanzet zullen geven voor het bepalen van de ontwerpopgave van het ruimtelijk opruimen. Door telkens samen met de opdrachtgever op zoek te gaan naar de werkelijke behoeften en door telkens uit te gaan van de maximale ruimtelijke opportuniteiten van het bestaande patrimonium, vinden we antwoorden op ruimtelijke vragen zonder nieuwe ruimte in te nemen. Het niet-bouwen betekent niet 'niet meer bouwen', maar gaat het bouwen 'vooraf'.

Tijdens de IABR is het de ambitie dit principe verder te onderzoeken, toe te passen en zowel lokaal als globaal uit te dragen. Dit onder meer door deelname aan debatten, werksessies, maar ook de organisatie van workshops. Op 19 juni organiseerde RE-ST op de IABR te Rotterdam een eerste workshop over 'Zwerfruimte', in aanwezigheid van oa. Wessel De Jonge, Arjan Harbers, Edith Wouters, Oswald De Vis, Lieve Custers, Pepijn Kennis, Job Floris en Maarten Tas.

De resultaten, voorstellen, strategieën en projecten die voortkomen uit initiatieven vanuit het Delta-Atelier, worden getoond op de Biënnale van 2020.